Σύνδρομο ηλεκτρομαγνητικής υπερευαισθησίας

Κώστας Κάππας

[Σύνδρομο “Ηλεκτρο-ευαισθησίας” ή “Ηλεκτρομαγνητική υπερευαισθησία” (διεθνής όρος: "Electromagnetic hypersensitivity" ή EHS)]

Ιστορικά στοιχεία

To σύνδρομο αυτό εμφανίσθηκε για πρώτη φορά στην Νορβηγία, στις αρχές του 1980, σε άτομα τα οποία δαπανούσαν πολύ χρόνο μπροστά στην οθόνη ενός υπολογιστή. Στην γειτονική Σουηδία το πρόβλημα γιγαντώθηκε και έλαβε επιδημικές διαστάσεις χωρίς όμως να επεκταθεί τόσο έντονα στον υπόλοιπο κόσμο.

Μελέτη του 2001 κατέγραψε ότι ορισμένοι άνθρωποι βιώνουν μία ποικιλία ανεπιθύμητων συμπτωμάτων σωματικής και ψυχολογικής υφής, την οποία και αποδίδουν στην γειτνίασή τους και έκθεσή τους σε Ηλεκτρικά ή Μαγνητικά  (Η/Μ) Πεδία, τα οποία πηγάζουν από γραμμές μεταφοράς υψηλής ισχύος, ηλεκτρικές οικιακές συσκευές, οθόνες υπολογιστών, πηγές φωτός, κινητά τηλέφωνα, σταθμούς βάσης TV, ραδιοφώνου, κινητής τηλεφωνίας, κ.α.

Από την αρχή του 2018, ο αριθμός των αναφερομένων περιπτώσεων EHS παγκοσμίως, μειώνεται συνεχώς, παρ’όλο που ο αριθμός των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών αυξάνεται αλματωδώς. Διαφαίνεται μία τάση του παγκόσμιου πληθυσμού να στρέφει πλέον την προσοχή του σε άλλα περιβαλλοντικά προβλήματα, όπως η μόλυνση της ατμόσφαιρας και η λειψυδρία.

Συμπτώματα

Οι άνθρωποι οι οποίοι παραπονούνται για τέτοιου είδους συμπτώματα, αισθάνονται πραγματικά τις ενοχλήσεις. 10% αυτής της ομάδος, τις υφίστανται σε σοβαρό βαθμό. Η συχνότητα με την οποία τα εν λόγω συμπτώματα εμφανίζονται στον πληθυσμό δεν έχει υπολογισθεί, αλλά προσεγγιστικά, τέτοιες ενοχλήσεις αναφέρονται από μερικές δεκάδες ανθρώπους ανά εκατομμύριο πληθυσμού.

Δεν υπάρχουν ειδικά αναμενόμενα συμπτώματα συνδεόμενα με το EHS. Οι αντιδράσεις οι οποίες καταγράφηκαν ήταν ποικίλες και διαφορετικές ανά άτομο. Αναφέρθησαν προσωρινά εξανθήματα, τσιμπήματα ή μυρμηγκιάσματα στο δέρμα και ιδιαίτερα στο πρόσωπο, πόνος στους μύες, άγχος, διαταραχές ύπνου, πεπτικές και νευρικές διαταραχές, κούραση, αίσθηση φλόγωσης και πονοκέφαλος. Συνολικά οι γυναίκες οι οποίες ταυτοποιούν τον εαυτό τους  ως “ηλεκτρομαγνητικά υπερευαίσθητο” είναι πολύ περισσότερες από τους άνδρες.

Σε μελέτη ανασκόπησης το 2002, ο Ziskin σημείωσε:

“Πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους υποφέρουν τόσο πολύ, με αποτέλεσμα συχνά να παραιτούνται από την εργασία τους και να αλλάζουν κυριολεκτικά τρόπο ζωής ή να λαμβάνουν ασυνήθη μέτρα προστασίας, όπως π.χ. το να κοιμώνται σκεπασμένοι με κουβέρτες αλουμινίου!

Τα Η/Μ Πεδία τα οποία τα υπερευαίσθητα αυτά άτομα θεωρούν ότι είναι η αιτία των προβλημάτων τους, ποικίλουν και μεταβάλλονται σημαντικά, αλλά η έντασή τους είναι πολύ χαμηλότερη από τα όρια έκθεσης των διεθνών οργανισμών και μακράν χαμηλότερη, από τα επίπεδα εκείνα για τα οποία είναι γνωστό ότι παράγουν επιβλαβείς επιπτώσεις στους φυσιολογικούς ανθρώπους".

Επιστημονικές μελέτες – καταγραφή και ποσοτικοποίηση του προβλήματος

ΔΙΠΛΕΣ ΤΥΦΛΕΣ ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ επί των συμπτωμάτων αυτών (όπου οι ερευνητές και οι εθελοντές δεν γνωρίζουν εάν η εντολή την οποία δίδουν ή εκτελούν, έχει ως αποτέλεσμα Α ή Β), δεν κατόρθωσαν να αναδείξουν οποιονδήποτε βιολογικό μηχανισμό ο οποίος να συνδέει τα συμπτώματα με τις πηγές Η/Μ ακτινοβολίας. Χαρακτηριστικά:

Οι ερευνητές του Health Protection Agency (HPA) του Ηνωμένου Βασιλείου δηλώνουν σε έρευνα τους ότι δεν υπάρχουν στοιχεία τα οποία να αποδεικνύουν συσχετισμό μεταξύ έκθεσης στον ηλεκτρισμό και των εν λόγω συμπτωμάτων.

Ο Rubin και οι συνεργάτες του, σε 46 διπλές – τυφλές μελέτες επί 1175 ατόμων τα οποία ισχυρίζονται ότι πάσχουν από EHS, παρατήρησαν:

• Ασθενείς οι οποίοι αναφέρουν "ευαισθησία στον ηλεκτρισμό" είναι ανίκανοι να αισθανθούν σαφώς εάν μία καλυμμένη οθόνη υπολογιστή είναι σε θέση OFF ή ΟΝ.
• Γενικότερα σε έκθεση σε Η/Μ πεδία, αδυνατούν να διακρίνουν εάν η πηγή είναι σε θέση ΟΝ ή OFF
• Δεν ανιχνεύεται διαφορά στην φυσιολογική σωματική ή ψυχολογική αντίδραση μεταξύ ανθρώπων οι οποίοι παραπονούνται για “H/M ευαισθησία” και σε υγιείς εθελοντές, κατά την έκθεσή τους (χωρίς να το γνωρίζουν) σε χαμηλόσυχνα Μαγνητικά Πεδία.

Ο Silny σε μία μελέτη ανασκόπησης (1999) παρατήρησε ότι:

1. Το φαινόμενο της "Ηλεκτρικής υπερευαισθησίας" δεν είναι δυνατόν να εξηγηθεί με την βοήθεια οποιουδήποτε γνωστού βιολογικού μηχανισμού, καθώς το πιθανό “κατώφλι” για την ενεργοποίηση του είναι τουλάχιστον 50 φορές υψηλότερο σε σχέση με τα συνήθη επίπεδα έκθεσης στην καθημερινή ζωή.
2. Η ύπαρξη και η εξάπλωση του συνδρόμου διαφέρει κατά ένα παράγοντα 1000 και πλέον, μεταξύ χωρών οι οποίες εμφανίζουν συγκρίσιμα επίπεδα ηλεκτρομαγνητικής έκθεσης: π.χ. 1000 περιπτώσεις ανά εκατομμύριο πληθυσμού στην Σουηδία έναντι 2 περιπτώσεων στην Ιταλία, Γαλλία ή Μεγάλη Βρετανία.
3. Το είδος των συνδρόμων είναι διαφορετικό από χώρα σε χώρα: π.χ. στην Σουηδία δηλώθηκαν κυρίως δερματικά προβλήματα, ενώ στην Δανία η ποικιλία συμπτωμάτων ήταν πολύ μεγαλύτερη.
4. Οι τρόποι έκθεσης οι οποίες υποτίθεται ότι προκαλούν αυτά τα συμπτώματα διαφέρουν από χώρα σε χώρα: στην Σουηδία και στην Φινλανδία το σύνδρομο αυτό συνδέεται σε πολύ μεγάλο βαθμό με την πολύωρη παραμονή μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή, ενώ στην Γερμανία με ELF πηγές ή κεραίες αναμετάδοσης ραδιοφωνικού ή τηλεοπτικού σήματος.

Επιστημονικά και ιατρικά συμπεράσματα

Καθώς όλες οι διπλές τυφλές μελέτες κατέδειξαν σαφώς ότι οι άνθρωποι οι οποίοι δήλωσαν ότι υπέφεραν από EHS,

α) αδυνατούσαν να  ανιχνεύσουν την παρουσία ενεργών Η/Μ πεδίων και

β) συχνά ανέφεραν επιπτώσεις στην υγεία τους μετά από ψευδή έκθεση (ενώ πίστευαν ότι η έκθεση ήταν πραγματική) σε Η/Μ πεδία,

το συμπέρασμα των επιστημόνων ήταν ότι επρόκειτο για φαινόμενο “nocebo” [To “nocebo effect” παρατηρείται όταν οι αρνητικές προσδοκίες ενός ασθενούς για μία ιατρική πράξη έχουν ακόμη περισσότερο αρνητικές επιπτώσεις από αυτές τις οποίες πιθανώς να είχε η πράξη, εάν δεν υπήρχε αυτή η κακή προδιάθεση].

Σύμφωνα με το σύνολο των μελετών για το σύνδρομο EHS:

• Η EHS δεν έχει επιστημονική βάση και δεν συνιστά ανεγνωρισμένη ιατρική διάγνωση.
• Πρόκειται κατά πάσα πιθανότητα για ψυχοσωματικά συμπτώματα. Συχνά τα συμπτώματα αυτά οφείλονται στην σωματοποίηση του άγχους, ότι θα μπορούσαν να συμβούν...
• Ορισμένα από τα συμπτώματα τα οποία αναφέρονται, συνδέονται με γεωγραφικούς ή και πολιτιστικούς παράγοντες και δεν συνεπάγουν "μία αιτιώδη σχέση μεταξύ συμπτωμάτων και της αποδιδόμενης έκθεσης". Ορισμένα από αυτά υποκρύπτουν συμπτώματα άλλης αιτιολογίας (π.χ. σύνδρομο χρόνιας κόπωσης, ινομυαλγία, χημική ευαισθησία πολλαπλής αιτιολογίας, σύνδρομο του πολέμου του Κόλπου, σωματοποιημένη διαταραχή (σύνδρομο Βriquet ή υστερία Briquet, σωματοποιημένη αυτόνομη δυσλειτουργία, υποχονδρίαση, επιμένον σωματοποιημένο άλγος, σύνδρομο συνδεδεμένο με ιδιαίτερη κουλτούρα, κ.α.

Διαχείριση του φαινομένου

Όποιες και να είναι οι πραγματικές αιτίες των συμπτωμάτων EHS, οι ειδικοί προτείνουν την Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεία (Cognitive Behavioural Therapy – CBT) η οποία έχει επιδείξει κάποια σχετική επιτυχία στην αντιμετώπιση τέτοιου είδους καταστάσεων.

Η CBT είναι ψυχοκοινωνική παρέμβαση, ευρέως χρησιμοποιούμενη, βασιζόμενη σε τεκμηριώσεις για την βελτίωση της ψυχικής υγείας. Με γνώμονα την εμπειρική έρευνα, επικεντρώνεται στην ανάπτυξη προσωπικών στρατηγικών αντιμετώπισης οι οποίες στοχεύουν στην επίλυση των σημερινών προβλημάτων και στην αλλαγή των προβληματικών μορφών των γνωστικών προσεγγίσεων (π.χ. σκέψεις, πεποιθήσεις και διαθέσεις), συμπεριφορές και συναισθηματική ρύθμιση.

Μερικοί άνθρωποι οι οποίοι αισθάνονται υπερευαίσθητοι στην ακτινοβολία, είτε μειώνουν την έκθεσή τους σε αυτήν, είτε αναζητούν “εναλλακτικές μορφές θεραπείας”. Είναι εξαιρετικά σημαντικό, οι κυβερνήσεις και ακόμη περισσότερο οι επιστημονικές ενώσεις να αποτρέπουν την οικονομική εκμετάλλευση αυτών των ανθρώπων, ενημερώνοντας και διασαφηνίζοντας στους πολίτες την φύση αυτού του φαινομένου.

Βιβλιογραφία

HPA UK 2005. "Definition, epidemiology and management of electrical sensitivity", Irvine, N, Report for the Radiation Protection Division of the UK Health Protection Agency, HPA-RPD-010, 2005

Rubin J et al. 2006. "Are some people sensitive to mobile phone signals? Within participants double blind randomised provocation study". British Medical Journal. V.332 (7546), pp.886–889, 2006

Rubin J et al. 2008. "Psychological factors associated with self-reported sensitivity to mobile phones". J Psychosom Res. V.64 (1), pp.1–9, 2008

Silny J 1999. “Electrical hypersensitivity in humans - Fact or fiction?”. Zbl Hyg Umweltmed, V.202, pp.219-233, 1999

WHO 2005. "Electromagnetic fields and public health: Electromagnetic Hypersensitivity". WHO Factsheet 296. World Health Organisation. December 2005

Ziskin MC 2002. “E/M hypersensitivity”. IEEE Eng Med Biol, V.21, pp.173-175, 2002

Πηγή: artinews.gr