Μαριάνθη Πελεβάνη
Τον κώδωνα του κινδύνου κρούουν επιστήμονες από όλο τον κόσμο σε έκθεση που παρουσίασαν στις 6 Ιουλίου, Παγκόσμια Ημέρα Ζωονόσων. Προειδοποιούν ότι οι ασθένειες που προέρχονται από τα ζώα, όπως πιθανολογείται για τον Covid-19, και ήδη σκοτώνουν πολλούς ανθρώπους κάθε χρόνο, θα αυξηθούν το επόμενο διάστημα, εάν οι άνθρωποι δεν σεβαστούν το περιβάλλον και την άγρια ζωή.
Κάθε χρόνο αναδύονται περίπου 3-4 νέες ζωονόσοι. Πρόκειται για νέες ασθένειες που δυνητικά αποτελούν σοβαρή απειλή για την ανθρώπινη υγεία, προκαλώντας θανατηφόρες επιδημίες όπως το HIV/AIDS, το Σοβαρό Οξύ Αναπνευστικό Σύνδρομο (SARS) και, πιο πρόσφατα, ο COVID-19.
«Η επιστήμη είναι ξεκάθαρη ότι αν συνεχίσουμε να εκμεταλλευόμαστε την άγρια ζωή και να καταστρέφουμε τα οικοσυστήματά μας, τότε θα πρέπει να περιμένουμε να δούμε ένα σταθερό αριθμό τέτοιων ασθενειών να μεταπηδούν από τα ζώα στους ανθρώπους τα επόμενα χρόνια», υποστηρίζει η επικεφαλής του προγράμματος της UNEP, Inger Andersen.
Το Πρόγραμμα Περιβάλλοντος των Ηνωμένων Εθνών (UNEP) και το Παγκόσμιο Ινστιτούτο Ερευνών για την Κτηνοτροφία (ILRI) αναγνώρισαν από κοινού στην έκθεση «Preventing the Next Pandemic: Zoonotic diseases and how to break the chain of transmission», επτά τάσεις υπεύθυνες για τέτοιες ασθένειες, γνωστές ως ζωονόσους. Συγκεκριμένα: αυξανόμενη ζήτηση για ζωικές πρωτεΐνες, εξόρυξη φυσικών πόρων και αστικοποίηση, εντατική και μη βιώσιμη γεωργία, εκμετάλλευση της άγριας ζωής, αυξημένα ταξίδια και μεταφορές, αλλαγές στον εφοδιασμό τροφίμων και κλιματική αλλαγή.
Δεδομένων αυτών των διαπιστώσεων και παραδοχών, οι ειδικοί επιστήμονες καλούν τις κυβερνήσεις να επικεντρωθούν στην πρόληψη και όχι στην αντιμετώπισή τους, να επενδύσουν στη δημόσια υγεία, τη βιωσιμότητα των καλλιεργειών, το τέλος της υπερεκμετάλλευσης της άγριας πανίδας και τη μείωση της κλιματικής αλλαγής. Μόνο έτσι, θα σταματήσουν τις μελλοντικές πανδημίες.
Ο νέος κορονοϊός, ο οποίος πιθανότατα προήλθε από νυχτερίδες, έχει μολύνει περισσότερα από 11 εκατομμύρια άτομα και έχει σκοτώσει πάνω από μισό εκατομμύριο ανθρώπους παγκοσμίως, σύμφωνα με το Πανεπιστήμιο Johns Hopkins.
Αλλά αυτή είναι μία μόνο από έναν αυξανόμενο αριθμό ασθενειών –συμπεριλαμβανομένων των Ebola, MERS, πυρετού του Δυτικού Νείλου, Zika, SARS και πυρετού της κοιλάδας Rift– που έχουν μεταπηδήσει από ζωικούς ξενιστές στον άνθρωπο τα τελευταία χρόνια, όπως αναφέρει η έκθεση.
Οι πραγματικές αιτίες του Covid
«Μία από τις καινοτομίες αυτής της έκθεσης είναι ότι ενώ έχουν γίνει πολλές προσπάθειες να κατανοήσουμε τις οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις του Covid -19 και πώς να τις αντιμετωπίσουμε, δόθηκε πολύ λιγότερη προσοχή στις πραγματικές αιτίες του ιού, γιατί εμφανίστηκε και αν κάτι παρόμοιο μπορεί να εμφανιστεί ξανά. Σε αυτό επικεντρώνεται η έκθεσή μας. Δεν πρόκειται τόσο για το πώς να αντιμετωπίσουμε τις πανδημίες, αλλά γιατί αρχικά εμφανίζονται και πώς μπορούμε να τις αποτρέψουμε ή να τις ελέγξουμε νωρίς, ώστε να κάνουν λιγότερο κακό», επισημαίνει η Delia Grace, ανώτερη επιδημιολόγος και κτηνίατρος στο Διεθνές Ινστιτούτο Έρευνας Κτηνοτροφίας που εδρεύει στο Ναϊρόμπι της Κένυας, συν-συγγραφέας αυτής της έκθεσης σε συνέντευξή της στο Democracynow.
Και πριν από τον κορονοϊό όμως, 2 εκατομμύρια άνθρωποι κάθε χρόνο πέθαναν από ζωονόσους. Ποιες είναι αυτές οι ασθένειες και γιατί δεν έχουν συζητηθεί; Σύμφωνα με την Delia Grace υπάρχει διάκριση ανάμεσα σε αυτό που αποκαλούμε ενδημική ασθένεια και επιδημία. Έτσι, οι ενδημικές ασθένειες είναι αυτές που εμφανίζονται σε έναν συγκεκριμένο πληθυσμό. Και οι επιδημικές ασθένειες είναι αυτές που ξαφνικά αυξάνονται στη γεωγραφική τους εξάπλωση ή στον αριθμό των ατόμων που επηρεάζουν.
Έτσι, οι περισσότεροι άνθρωποι που πεθαίνουν από ζωονόσους πεθαίνουν από αυτές του πρώτου τύπου, τις ενδημικές ασθένειες, οι οποίες ελέγχθηκαν σε πλούσιες χώρες και έτσι το μεγαλύτερο μέρος της ασθένειας και του θανάτου συμβαίνει σε φτωχές χώρες. Εάν αυτές οι ασθένειες ήταν εξίσου διαδεδομένες ή συχνές σε πλούσιες χώρες, θα είχαν πολύ περισσότερη αναφορά, πολύ περισσότερη κάλυψη ειδήσεων και ίσως καλύτερο έλεγχο.
O συνδυασμός φτώχειας, ανθρώπων που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τα ζώα, υποβαθμισμένων περιβαλλόντων και κακών υπηρεσιών υγείας είναι ένα θανατηφόρο κοκτέιλ για αυτές τις ζωονοσολογικές ασθένειες.
Πλέον υπάρχουν νέες αναδυόμενες ασθένειες που μπορούν να εξαπλωθούν γρήγορα από χώρα σε χώρα, όπως έχουμε δει με το Covid-19 και όπως είδαμε με τον ιό του Δυτικού Νείλου, τη γρίπη των πτηνών, τη γρίπη των χοίρων. Το νέο ταυτόχρονα χαρακτηριστικό των νέων ζωονόσων είναι ότι αφορούν το σύνολο του πληθυσμού και χώρες αναπτυγμένες και πλούσιες.
Φταίνε όμως τα ζώα; Όχι φυσικά. «Φταίει η αποψίλωση των δασών, η υλοτομία, η απομάκρυνση των ζώων από τον φυσικό βιότοπό τους, οι εξορυκτικές βιομηχανίες, η αλλαγή χρήσης γης, η εντατικοποίηση της ζωϊκής παραγωγής, η αυξανόμενη ζήτηση των ανθρώπων για ζωικές πρωτεΐνες» εξηγεί η Delia Grace.
Έχουμε έναν πλήρη οικολογικό μετασχηματισμό. Και αυτό επιτρέπει στις ασθένειες να συμπεριφέρονται με τρόπους περίεργους, για παράδειγμα τα αρπακτικά απομακρύνθηκαν από το σύστημα, επομένως έχουμε πολύ περισσότερα ελάφια, στη συνέχεια, έχουμε πολύ περισσότερα τσιμπούρια, που μπορούν να μεταδώσουν μια νόσο.
Η έκθεση επισημαίνει ότι η εντατικοποίηση της κτηνοτροφίας δημιουργεί μεγάλο αριθμό γενετικά παρόμοιων οργανισμών. «Αυτά συχνά εκτρέφονται για να επιτευχθούν υψηλότερα επίπεδα παραγωγής. Πιο πρόσφατα έχουν εκτραφεί για να αντέχουν στις ασθένειες. Ως αποτέλεσμα, τα ζώα φυλάσσονται πολύ κοντά το ένα στο άλλο και συχνά σε όχι ιδανικές συνθήκες. Αυτός ο γενετικά ομογενοποιημένος πληθυσμός είναι πιο ευάλωτος σε μολύνσεις από γενετικά διαφορετικούς πληθυσμούς, επειδή οι τελευταίοι είναι πιο πιθανό να περιλαμβάνουν ορισμένα άτομα που αντέχουν καλύτερα στις ασθένειες. Η βιομηχανική εκτροφή των χοίρων, για παράδειγμα, προήγαγε τη μετάδοση της γρίπης των χοίρων, εξαιτίας της έλλειψης φυσικής απόστασης μεταξύ των ζώων.
Στις φτωχότερες χώρες, υπάρχουν επιπρόσθετοι παράγοντες κινδύνου, καθώς η κτηνοτροφική παραγωγή συνήθως γίνεται δίπλα σε πόλεις, ενώ η βιοασφάλεια και βασικές πρακτικές της κτηνοτροφίας είναι συνήθως ανεπαρκείς, τα ζωικά απόβλητα ελάχιστα ελέγχονται και αντιμικροβιακά φάρμακα χρησιμοποιούνται για να καλύψουν τις κακές συνθήκες και πρακτικές. Παράλληλα, από το 1940, τα μέτρα εντατικοποίησης της γεωργίας, όπως φράγματα, αρδευτικά έργα και βιομηχανικές φάρμες, σχετίζονται με πάνω από το 25% -και πάνω από το 50% για τις ζωονοσογόνες– των μολυσματικών ασθενειών που έχουν εμφανιστεί στους ανθρώπους. Επιπρόσθετα, το ένα τρίτο των καλλιεργήσιμων εδαφών χρησιμοποιείται για το τάισμα των ζώων. Αυτό σε ορισμένες χώρες οδηγεί σε καταστροφή των δασών».
Το κρίσιμο συμπέρασμα της έκθεσης είναι ότι η ανθρωπότητα πρέπει επειγόντως να ασχοληθεί εκτός από τις οικονομικές και υγειονομικές επιπτώσεις της πανδημίας του νέου κορονοϊού, με τις περιβαλλοντικές του αιτίες.
Πηγή: tvxs.gr
