Επικρατεί παγκόσμιο «χάος»;

Του Γιάννη Ραχιώτη

Βλέποντας τις συγκρούσεις στη Συρία, την Ουκρανία, τη Λιβύη και την Αφρική μπορεί κάποιος να πιστέψει ότι ο κόσμος περνάει μια περίοδο «ασυναρτησίας»: Πολλές αντιμαχόμενες πλευρές, πολλά αντιτιθέμενα συμφέροντα, αδυναμία προσδιορισμού «καλών». Ο αποσπασματικός και ασύνδετος τρόπος παρουσίασης των συγκρούσεων από τα ΜΜΕ, ενισχύει την ιδέα της «παγκόσμιας αταξίας».Επιπλέον με την αποσιώπηση ή διαστρέβλωση κρίσιμων γεγονότων δημιουργούνται ψευδείς παραστάσεις όπως «η πανίσχυρη Κίνα που δανείζει και άρα ελέγχει την Αμερική» ή «ο πανίσχυρος και επιθετικός δικτάτορας Πούτιν». Ο Δυτικός άνθρωπος αισθάνεται περικυκλωμένος από χαοτικές απειλές αφού γίνονται επιθέσεις αυτοκτονίας στις συναυλίες και τα γήπεδα που συχνάζουν τα παιδιά του, εκρήγνυνται βόμβες στο μετρό, «πνίγεται» από πρόσφυγες και μετανάστες και, κάποιες λίγες φορές, νιώθει ότι ο πόλεμος τον πλησιάζει.Όμως δεν πρόκειται περί χάους, ακόμη και αν κάποιες μεμονωμένες εξελίξεις είναι πράγματι δυσεξήγητες. Για να αναζητήσουμε μια προσέγγιση από τη σκοπιά των εκμεταλλευόμενων εθνών και τάξεων, πρέπει να διακρίνουμε τα κύρια, να μην παρασυρθούμε από το χάος των λεπτομερειών. Ούτε ο αυξανόμενος αριθμός πολέμων από το 1990 μέχρι σήμερα, ούτε η διαρπαγή των φτωχών χωρών και των φτωχών στρωμάτων στις πλούσιες χώρες, είναι νέα φαινόμενα στην ιστορία του καπιταλισμού.Όμως, η παρούσα φάση εμφανώς συνδέεται με τη στρατηγική νίκη των δυτικών δυνάμεων στον πρώτο ψυχρό πόλεμο, που έληξε με τη διάλυση της ΕΣΣΔ, τη διάλυση του παγκόσμιου συστήματος συμμαχιών που είχε δημιουργήσει, την κατάλυση του διπολικού κόσμου και την ανάδυση των ΗΠΑ ως μόνης παγκόσμιας αυτοκρατορίας. Οι συνέπειες ήρθαν γρήγορα: Όλα τα εν δυνάμει αντίπαλα κράτη εξουδετερώθηκαν με κατατμήσεις που έγιναν είτε με πόλεμο είτε «ειρηνικά». Αυτή η διαδικασία που άρχισε με την ΕΣΣΔ και την Τσεχοσλοβακία συνεχίστηκε μέσα από ποταμούς αίματος στη Γιουγκοσλαβία, στο Ιράκ και τη Λιβύη, συνεχίζεται σήμερα με υποψήφια θύματα πρώτα τη Συρία και στη συνέχεια τη Ρωσία, την Κίνα κ.ο.κ.Η Μέση Ανατολή αποτέλεσε, την τελευταία 25ετία, την κύρια αρένα συγκρούσεων για τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους. Μόνο στην Αίγυπτο χρησιμοποίησαν το παραδοσιακό στη μεταπολεμική περίοδο μοντέλο εξωτερικής πολιτικής που στόχευε στον προσεταιρισμό των κυβερνήσεων ή στην επιβολή δικτατορίας από μια έμπιστη στρατιωτική ελίτ που στη συνέχεια πνίγει στο αίμα τη χώρα της. Στο Ιράκ και τη Λιβύη επέβαλαν μέσω της κατάκτησης την απάλειψή τους από το χάρτη. Σήμερα πρόκειται για περιοχές -όχι κράτη- όπου το μόνο που λειτουργεί είναι η ροή πετρελαίου για λογαριασμό δυτικών εταιριών.Στη Συρία, η ελεγχόμενη υποστήριξη, είτε ευθέως είτε μέσω πληρεξουσίων, εχθρικών μεταξύ τους παραγόντων όπως το ISIS, το Ισραήλ, η Αλ Νούσρα, ο FSA, οι Τουρκμένιοι, οι Κούρδοι κ.ά. δείχνει ότι και εκεί δεν επιδιώκουν απλά αλλαγή καθεστώτος, όπως διακηρύσσουν, αλλά τη μετάπτωση της χώρας από κυρίαρχο κράτος σε αλληλοσπαρασσόμενες περιοχές. Ανάλογη προοπτική φαίνεται να επιδιώκεται για την Υεμένη που βομβαρδίζεται ανηλεώς επί μήνες από τους πληρεξούσιους της Δύσης στην περιοχή.Οι ΗΠΑ για πρώτη φορά κυριαρχούν σε τέτοια έκταση στη Μέση Ανατολή: Έχουν επιτόπια στρατιωτική παρουσία, ελέγχουν απόλυτα τη χώρα-κλειδί, την Αίγυπτο, έχουν διασφαλίσει στο μέγιστο δυνατό βαθμό το κρίσιμο δυτικό προγεφύρωμα στον αραβικό κόσμο, το Ισραήλ, κλείνουν οριστικά το κεφάλαιο της εθνικής χειραφέτησης όπως την αντιλήφθηκαν τα Μπααθικά κόμματα. Πρακτικά, ελέγχουν άμεσα ή έμμεσα το μεγαλύτερο μέρος του αραβικού κόσμου από το Μαρόκο μέχρι το Ιρακ.Η προσάρτηση της Ουκρανίας στο δυτικό στρατόπεδο, με πραξικόπημα οργανωμένο ευθέως από τις ΗΠΑ, παραπλήσιο αυτού που οργάνωσαν για την απομάκρυνση του Μοσαντέκ στο Ιράν το 1953, ίσως είναι η σημαντικότερη εξέλιξη των τελευταίων ετών, μετά τη συντριβή των ανεξάρτητων κρατών της Μέσης Ανατολής. Η προσάρτηση έφερε φυσικά πείνα και δυστυχία στους κατοίκους της Ουκρανίας, αλλά έφερε και τα ΝΑΤΟϊκά στρατεύματα στα ρωσικά σύνορα και κατάφερε σημαντικό πλήγμα στην Ευρασιατική Ενωση. Ολοκλήρωσε μια περίμετρο στα ευρωπαϊκά σύνορα της Ρωσίας-Λευκορωσίας από κράτη με φασίζουσες, φανατικά αντιρωσικές κυβερνήσεις.Αυτές οι καταιγιστικές εξελίξεις, που αιφνιδίασαν τη ρωσική ηγεσία, σε συνδυασμό με το εμπάργκο και την εκμηδένιση των τιμών του πετρελαίου που πέτυχαν οι ΗΠΑ ελέγχοντας ασφυκτικά τη Σαουδική Αραβία και καταλαμβάνοντας Ιράκ και Λιβύη, οδηγούν σε αμφισβήτηση την ίδια την υπόσταση της Ρωσίας ως ισχυρής και αυτόνομης περιφερειακής δύναμης και μακροπρόθεσμα και στην εδαφική της συρρίκνωση αν δεν αναδιοργανώσει έγκαιρα την οικονομία της και το δίκτυο διεθνών συμμαχιών της. Η κατάρριψη του αεροπλάνου της στη Συρία, ουσιαστικά ανέξοδα για την Τουρκία και τις ΗΠΑ, ήταν ένα ακόμη πλήγμα, γοήτρου μεν, που όμως θα έχει σοβαρές επιπτώσεις σε ενδεχόμενες μελλοντικές συμμαχίες.
Στην εικόνα πρέπει να προστεθεί η σειρά πραξικοπημάτων και πολέμων που διεξάγει η Γαλλία με τη στρατιωτική στήριξη όλων των δυτικών χωρών -συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας- σε όλες σχεδόν τις χώρες της ζώνης του Σαχέλ, οι επιχειρήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη Σομαλία και ο οργανωμένος από τις ΗΠΑ οικονομικός στραγγαλισμός των μη ελεγχόμενων χωρών στη Λατινική Αμερική που ήδη προκάλεσε την ανατροπή των συσχετισμών στην Αργεντινή και τη Βενεζουέλα. Τέλος, οι εμπρηστικές προαναγγελίες των πολέμων της επόμενης δεκαετίας στη θάλασσα της Νότιας Κίνας, με στόχο τη συρρίκνωσή της, προσδιορίζουν ένα πολύ δυσοίωνο μέλλον.
Πρόκειται για ένα πολύ δυσμενές πλαίσιο για τα λαϊκά στρώματα και για τα έθνη που δεν συμπεριλαμβάνονται στο ισχυρό δυτικό μπλoκ. Δεν είναι καθόλου χαοτικό· αντιθέτως είναι ιδιαίτερα συνεκτικό και αντικατοπτρίζει την αποφασιστικότητα των δυτικών δυνάμεων να εκμεταλλευτούν, χωρίς έλεος, το απόλυτο πλεονέκτημα που πέτυχαν μετά την κατάρρευση του διπολικού συστήματος το 1990. Δημιουργούν ένα νέο αποικιακό σύστημα και οι συνέπειες που προκαλούν είναι ήδη ανάλογες με αυτές που προκάλεσε η παλιά αποικιοκρατία.
Αντιστάσεις υπήρξαν και θα συνεχίσουν να υπάρχουν. Στη γλώσσα της δυτικής προπαγάνδας ονομάζονται συλλήβδην «τρομοκρατία». Διακρίνονται από αυτοθυσία, όμως το πολιτικό τους στίγμα ούτε σαφές είναι, ούτε πάντα υπηρετεί μια αντιιμπεριαλιστική λογική. Προς το παρόν τουλάχιστον, δεν φαίνεται να έχουν δυνατότητες ανάσχεσης της νεοαποικιοκρατικής εξόρμησης.
Σ’ αυτή την πράγματι δύσκολη κατάσταση πρέπει να διαμορφωθεί ένα πλαίσιο αρχών για τα παγκόσμια πράγματα, με αφετηρία την υποστήριξη ενός πολυπολικού κόσμου. Αυτό σημαίνει υποστήριξη των BRICS απέναντι στις δυτικές δυνάμεις, δημιουργία μηχανισμών συνεργασίας μεταξύ των χωρών- θυμάτων και ανάπτυξη θεσμών ανταγωνιστικών στις δυτικές ολοκληρώσεις. Οι ολοκληρώσεις είναι απαραίτητες, όμως πρέπει να γίνονται χωρίς εκχώρηση κυριαρχίας που, όπως απέδειξαν η Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ, οδηγούν στην κυριαρχία των ισχυρότερων σε βάρος των αδύναμων.Στις διεθνείς σχέσεις πρέπει να αναγνωρίζεται το δικαίωμα των λαών να ζουν σε κυρίαρχα κράτη. Τα εσωτερικά ζητήματα πρέπει να βρίσκονται στην αποκλειστική δικαιοδοσία των κατοίκων τους. Δεν μπορούν να νομιμοποιούνται ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις για «προστασία» της δημοκρατίας, μειονοτήτων, για «πολιτιστικούς» λόγους κ.ο.κ. Όλοι οι λαοί έχουν δικαίωμα δημοκρατικής διακυβέρνησης και χειραφέτησης από τους νεοαποικιοκράτες. Αυτό δεν συνεπάγεται ότι οι κρατικές υποστάσεις πρέπει να αντιστοιχούν σε εθνότητες, αντίθετα πρέπει να επιδιώκονται οι ισχυρές ομοσπονδιακές δομές, ως αντίβαρο στις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις. Σ’ αυτό το πλαίσιο αρχών θα πρέπει να αναζητηθεί και η απάντηση στο ερώτημα, τι θα έκανε η Ελλάδα, αν ποτέ κατάφερνε να απαλλαγεί από την Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ.

Δρόμος