Όλα όσα θέλετε να μάθετε για το σύμπαν – Συνέντευξη με την αστροφυσικό Δρ. Αθηνά Μελή

Υπάρχουν ήχοι στο διάστημα; Μπορούμε να δημιουργήσουμε ατμόσφαιρα στον Άρη; Τι είναι οι μαύρες τρύπες; Τι θα γινόταν εάν ερχόμασταν αντιμέτωποι με έναν εξωγήινο πολιτισμό, επιδρούν οι πλανήτες στον άνθρωπο; Σε αυτές και άλλες ερωτήσεις απαντά στην παρακάτω συναρπαστική συνέντευξη η Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Λονδίνου, ερευνήτρια, λέκτορας, επ. συντάκτρια και συγγραφέας Δρ Αθηνά Μελή στον Μωυσή Σεργιάννη για την Εναλλακτική Δράση.

Κα Μελή, υπάρχουν ήχοι στο διάστημα; Κι αν ναι, από πού προέρχονται;

Ο ήχος ταξιδεύει σε κύματα, κάνοντας τα μόρια ενός μέσου (πχ. αέρα) να δονηθούν. Έτσι, για να ταξιδέψει ο ήχος στο διάστημα πρέπει να υπάρχουν μόρια που θα δονηθούν και έτσι ο ήχος θα ταξιδέψει μέσω αυτών. Στη Γη, ο ήχος ”ταξιδεύει” στα αυτιά μας και ακούμε λόγω της δόνησης των μορίων του αέρα. Στο διάστημα όμως που είναι κατά το μεγαλύτερο μέρος κενό δεν υπάρχουν μόρια που δονούνται και δεν υφίσταται ήχος. Φανταστείτε ότι υπολογίζεται πως κατά μέσο όρο υπάρχουν περίπου ένα με δέκα άτομα για κάθε κυβικό μέτρο διαστήματος.

Μπορεί να υπάρξει ήχος σε κάποιο συγκεκριμένο αστροφυσικό περιβάλλον στο διάστημα, πχ. κατά την έκρηξη ενός υπερκαινοφανούς αστέρα. Αν κάποιος βρισκόταν σχετικά κοντά, θα άκουγε μια εκκωφαντική έκρηξη καθώς τα ωστικά κύματα του ιονισμένου υλικού που περιέβαλε τον αστέρα θα διαδίδονταν προς τα έξω και σε κάποιες άλλες περιπτώσεις πχ. κατά την πιθανή σύγκρουση δύο αστεροειδών – στο κενό από αέρα διάστημα – δεν θα άκουγε τίποτα.

Το βασικό είναι ότι όπου υπάρχει ”μέσο” – ύλη δηλαδή – για να μεταδοθεί ο ήχος (πχ. αέρας ή υγρό) με κύματα δονώντας τα μόρια του υλικού στο οποίο μεταδίδεται, τότε και μόνο τότε υπάρχει ήχος και επίσης μην ξεχνάμε επίσης και το γεγονός ότι τα ανθρώπινα αυτιά ”πιάνουν” μόνο ένα συγκεκριμένο και περιορισμένο φάσμα συχνοτήτων. Βέβαια, θα μπορούσε κάποιος να πει ότι υπάρχουν και άλλοι “ήχοι” στο διάστημα (ηλεκτρομαγνητικά κύματα π.χ. ραδιοκύματα) που διαδίδονται στο κενό) αλλά δεν τους “πιάνει” το ανθρώπινο αυτί και πρέπει να μετατραπούν αναλόγως για να μπορέσουμε να τους ”ακούσουμε”, όπως ακριβώς κάνουν οι δέκτες του ραδιοφώνου μας.

Είναι εφικτό να δημιουργήσουμε ατμόσφαιρα στον Άρη, ακόμα και σε θεωρητικό επίπεδο ή πρόκειται απλά για ανεφάρμοστη επιστημονική φαντασία;

Αυτή τη στιγμή υπάρχουν πιθανά πλάνα για μια μελλοντική εποίκηση στον Άρη (με μεγάλο υποστηρικτή ενός τέτοιου εγχειρήματος, τον διάσημο επιχειρηματία Elon Musk), ξεκινώντας από το γεγονός ότι ο κόκκινος Πλανήτης έχει μια ατμόσφαιρα που περιέχει διοξείδιο του άνθρακα και ο οποίος μπορεί να μετατραπεί σε καύσιμο ενώ παράλληλα μπορεί με άμεση και εκτεταμένη καλλιέργεια φυτών να δημιουργηθεί οξυγόνο αλλά και τροφή, μέσα σε θόλους/θερμοκήπια ή υπόγειες βάσεις. Με αυτά τα δύο κύρια βασικά χαρακτηριστικά, θα μπορούσαν οι νέοι κάτοικοι του Άρη να είναι αυτάρκεις. Θα μπορούσαν καταρχήν να ζουν σε οικότοπους υπόγεια για να προστατευτούν από την ακτινοβολία και να καλλιεργούν τρόφιμα στην επιφάνεια μέσα σε θόλους με ελεγχόμενη ατμοσφαιρική πίεση και θερμοκρασία.

Αυτό υπολογίζεται ότι μπορεί να γίνει δυνατόν μέσα σε μερικές δεκαετίες από την πρώτη προσεδάφιση στον Άρη με τον κατάλληλο εξοπλισμό και θα μπορούσε να επιτύχει κάτι που ονομάζεται para-terraforming, στα ελληνικά θα το απέδιδα ως “παρα-γεω-μορφοποίηση”. Αυτό σημαίνει τη δημιουργία ενός ελεγχόμενου “γήινου” περιβάλλοντος στην επιφάνεια του Άρη που θα μπορούσε να περιλαμβάνει όχι μόνο αγροκτήματα, αλλά και πάρκα, δάση και λίμνες. Όλα υπό διαρκή κατάλληλη ατμοσφαιρική πίεση και θερμοκρασία σε ειδικούς θόλους. Να σημειώσουμε ότι η ατμόσφαιρα του Άρη ασκεί πίεση μόνο 7 millibars στην επιφάνεια του πλανήτη – ισοδύναμη με την ατμοσφαιρική πίεση σε υψόμετρο 33 χιλιομέτρων στη Γη!

Κάτι τέτοιο βέβαια θα κοστίσει πολλά χρήματα και θα διαρκέσει δεκαετίες. Φανταστείτε τον χρόνο και τις δυσκολίες στις αντίξοες συνθήκες ενός πλανήτη χωρίς οξυγόνο κατά την κατασκευή θόλων που θα μιμούνται τη βιόσφαιρα της Γης – με την κατάλληλη ατμοσφαιρική πίεση και οξυγόνο – ή την κατασκευή υπόγειων βάσεων με τις ίδιες συνθήκες. Δεδομένου τώρα ότι το πρώτο στάδιο του para-terraforming επιτύχει, με εγκατάσταση κάποιου αριθμού βάσεων, ο απώτερος σκοπός θα είναι η ολική ”γεω-μορφοποίηση” το “terra-forming” του πλανήτη, κάτι που υπολογίζεται ότι θα χρειαστεί αιώνες.

Πιο συγκεκριμένα, ένα terra-forming θα απαιτούσε μια πυκνή και εμπλουτισμένη με άζωτο και οξυγόνο ατμόσφαιρα, όπως στη Γη, ενώ η μέση θερμοκρασία του πλανήτη Άρη θα έπρεπε να αυξηθεί σημαντικά. Για να ξεκινήσουμε: οι ”terraformers” έποικοι θα πρέπει να εμπλουτίσουν μεγάλες εκτάσεις του πλανήτη με ορισμένους μικροοργανισμούς για να αυξήσουν την ποσότητα του μεθανίου στην ατμόσφαιρα, επειδή το μεθάνιο είναι πολύ ισχυρότερο αέριο θερμοκηπίου από ό,τι το διοξείδιο του άνθρακα. Θα πρέπει στη συνέχεια να σπείρουν σε τεράστιες εκτάσεις σκούρα πράσινα φυτά και άλγη, “σκουραίνοντας” την επιφάνεια του πλανήτη έτσι ώστε να απορροφά περισσότερο ηλιακό φως. Με το σωστό συνδυασμό φυτών και καλά επιλεγμένων μικροοργανισμών, οι πλανητικοί μηχανικοί θα μπορούσαν να παράγουν το απαραίτητο οξυγόνο και άζωτο και κατά τη διάρκεια όλων των αιώνων που απαιτούνται για το terraforming, οι άποικοι θα κατοικούν στους θόλους και τις υπόγειες βάσεις και θα επεκτείνουν το σύστημα των para-terraformed δομών.

Πριν κλείσω, κάτι τελευταίο, κι όχι λιγότερο σημαντικό. Στην επιφάνεια του Άρη κάποιος ζυγίζει μόλις περίπου το 1/3 του βάρους του από ότι στη γη. Οι ειδικοί δεν είναι σίγουροι ακόμα πώς αυτό θα επιδράσει μακροχρόνια πάνω στην υγεία των εποίκων, πράγμα που δίνει έναυσμα σε κάποιους άλλους να υποστηρίξουν εποίκιση σε άλλο πλανήτη, εκτός του Άρη ή ακόμα και δορυφόρου σε κάποιο άλλον πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος. Ένα άλλο μεγάλο θέμα επίσης που προβληματίζει τους επιστήμονες, είναι ότι λόγω της λεπτής ατμόσφαιρας του Άρη, δημιουργούνται στην επιφάνεια του τερατώδεις αμμοθύελλες που θα δημιουργούσαν πάρα πολλά προβλήματα στις εργασίες της κατασκευής των θόλων και των υπόγειων βάσεων των εποίκων.

Ακούμε πολύ συχνά ότι, ανακαλύπτουμε πλανήτες που μοιάζουν με τη Γη. Μάλιστα, κάποιες φορές, αυτοί οι πλανήτες βρίσκονται στη «γειτονιά μας», όπως το αποκαλούν οι αστρονόμοι. Σκεπτόμενος όμως τη δυνατότητά μας να φτάσουμε σε αυτούς, φαντάζει απλά αδύνατον. Ακόμα και για να διανύσουμε 40 έτη φωτός θα χρειαζόμασταν χιλιάδες χρόνια με τη σημερινή τεχνολογία, πόσο μάλλον, άλλους πλανήτες που είναι χιλιάδες έτη φωτός μακριά μας. Πως θα μπορούσαμε, κάποτε, στο μέλλον να φτάσουμε σε αυτούς;

Ναι, όντως θα χρειαζόμασταν χιλιάδες χρόνια για να διανύσουμε αποστάσεις μερικών ετών φωτός. Με τα σημερινά τεχνολογικά μας δεδομένα ένα τέτοιο ταξίδι θα ήταν άσκοπο μάλλον. Αν στέλναμε ίσως ένα μη-επανδρωμένο σκάφος όπως τα Voyager 1,2 (που πλέον βρίσκονται εκτός του ηλιακού μας συστήματος) προς έναν από τους κόσμους και με κατάλληλη τεχνητή νοημοσύνη, ίσως μετά από χιλιάδες χρόνια μάθουμε κάτι, δεδομένου ότι ο πολιτισμός μας θα αντέξει και θα συνεχίσει να εξελίσσεται.

Όμως υπάρχουν στα σκαριά πολλές θεωρίες από ερευνητές, όπου αν καταφέρουν και υλοποιηθούν, θα μπορούσαν να συντομεύσουν πάρα πολύ τέτοια διαστημικά ταξίδια. Ας κοιτάξουμε στη γειτονιά μας πρώτα. Στο πλανητικό μας σύστημα. Με τις νέες προτεινόμενες τεχνολογίες προώθησης από μεγάλα ερευνητικά κέντρα, κάποιος θα μπορούσε να φτάσει σε κάποιο γειτονικό μας πλανήτη στο ηλιακό σύστημα σε μερικές μόνο μέρες χρησιμοποιώντας πχ. προώθηση ιόντων ή φωτονίων/λέιζερ ή θερμο-πυρηνικούς κινητήρες ουρανίου, κλπ. Με τα συμβατικά σημερινά δεδομένα πάντως χρειάζεται περίπου έξι μήνες για να φτάσει κανείς στον Κόκκινο πλανήτη (Άρη).

Μπορείτε να μας πείτε λίγα λόγια για την κλίμακα Καρντάσεφ και κατά πόσο έχει επιστημονική βάση;

Η κλίμακα Καρντάσεφ είναι μια προτεινόμενη κλίμακα που περιγράφει το status, την “κατάσταση” δηλαδή ενός πολιτισμού, κατατάσσοντάς τον σύμφωνα με την ενέργεια που καταναλώνει και ελέγχει. Αυτό ταυτόχρονα φανερώνει και τον βαθμό εξάπλωσης του πολιτισμού αυτού. Η κλίμακα προτάθηκε από τον Ρώσο αστρονόμο Nikolai Kardashev και πήρε φυσικά το όνομα του. Η βαθμονόμηση ουσιαστικά στην κλίμακα Καρντάσεφ γίνεται με βάση τρεις ενεργειακές τιμές που αντιστοιχούν στην υποτιθέμενη ικανότητα πλήρους διαχείρισης των ενεργειακών πόρων από έναν πολιτισμό:

1) Ενός πλανήτη που κατοικείται (τύπος Α).

2) Του άστρου του αντίστοιχου του ηλιακού συστήματος (τύπος Β) και,

3) του γαλαξία του (τύπος Γ).

Εκτός από αυτές τις τρεις κλίμακες υπάρχει και η θεωρητική προέκταση του Τύπου Δ (που βρίσκεται εκτός των ορισμένων τύπων της κλίμακας Καρντάσεφ), και περιγράφει τον πολιτισμό που θα μπορεί και ελέγχει την ενέργεια ολόκληρου του σύμπαντος και πιθανά να μπορεί να ταξιδέψει σε άλλα παράλληλα σύμπαντα και να αλληλεπιδρά με αυτά. Με την επέκταση της κλίμακας Καρντάσεφ πριν τη μονάδα, προκύπτει μέτρο αξιολόγησης και του ανθρώπινου πολιτισμού ο οποίος υπολογίζεται ότι βρίσκεται στο 0,72 της κλίμακας. Υπολογισμοί δείχνουν ότι θα μπορούσαμε να φτάσουμε στον πολιτισμό Τύπου Α, σε 100 με 200 χρόνια. Σε μερικές χιλιάδες χρόνια στον Τύπο Β (κάποιοι ειδικοί εκτιμούν γύρω στο 11.200), και στον Τύπο Γ σε 100.000 με 1 εκατομμύριο χρόνια.

Τι είναι οι μαύρες τρύπες και γιατί βρίσκονται στο κέντρο των γαλαξιών;

Η γενική θεωρία της σχετικότητας προβλέπει τις λεγόμενες μαύρες τρύπες που σχηματίζονται οποτεδήποτε συγκεντρώνεται σε ένα δεδομένο χώρο/σημείο στο διάστημα επαρκής ποσότητα μάζας μέσω της διαδικασίας που καλείται βαρυτική κατάρρευση. Η μαύρη τρύπα είναι ένα υποτιθέμενο σημείο του χωρο-χρόνου όπου η δύναμη της βαρύτητας είναι τόσο μεγάλη που ούτε το φως μπορεί να ξεφύγει προς τα έξω. Γύρω από μια μαύρη τρύπα ο χώρος – αλλά και ο χρόνος – παραμορφώνονται όλο και εντονότερα λόγω της τεράστιας βαρύτητας. Να τονίσω ότι ο όρος «μαύρη τρύπα» δεν αναφέρεται σε τρύπα με τη συνήθη έννοια αλλά σε μια περιοχή του χώρου από την οποία τίποτα δεν μπορεί να επιστρέψει, δεν αντανακλάται ούτε το φως ή άλλη ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία και άρα είναι σε μας «αόρατη».

Πώς σχηματίζεται τώρα μία μαύρη τρύπα; Μια μαύρη τρύπα είναι το σημείο εκείνο στο αχανές διάστημα όπου κάποτε υπήρχε ο πυρήνας άστρου με υλικό μεγαλύτερο από 2,5 Ηλιακές μάζες και του οποίου στην τελική φάση της εξέλιξής του η βαρύτητα το εξανάγκασε να καταρρεύσει και να συμπιεστεί σε έναν πολύ πολύ μικρό χώρο. Υποθετικά, αν μπορούσαμε να συμπτύξουμε τη Γη στο μέγεθος μιας ρώγας σταφυλιού, θα μπορούσε να μετατραπεί σε μαύρη τρύπα. Η βαρύτητά της θα γινόταν τόσο υπερβολικά μεγάλη δηλαδή, που ούτε το φως ή οποιαδήποτε ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία δεν θα μπορούσε να δραπετεύσει και άρα θα ήταν ”αόρατη”, μια σκοτεινή, μια μαύρη περιοχή στο χώρο.

Αποδεικνύεται ότι οι περισσότεροι, αν όχι όλοι, οι γαλαξίες έχουν μαύρες τρύπες στο κέντρο τους, κι οι οποίες δεν βρέθηκαν απλά εκεί. Η μαύρη τρύπα στο κέντρο, ένας γαλαξία και ο γαλαξίας ο ίδιος ¨συμβιώνουν” και θεωρείται ότι σχηματίστηκαν μαζί. Ο γαλαξίας μας έχει επίσης μαύρη τρύπα στο κέντρο του (την ραδιοπηγή Sagittarius A*) σε απόσταση 26 χιλιάδων ετών φωτός, ή αλλιώς 44 εκατομμυρίων χιλιομέτρων, και πρόσφατα έγιναν σημαντικές παρατηρήσεις του άμεσου περιβάλλοντος της. Άλλη πλησιέστερη μαύρη τρύπα που γνωρίζουμε είναι η λεγόμενη V616 Monocerotis, επίσης γνωστή ως V616 Mon. Βρίσκεται περίπου 3.000 έτη φωτός μακριά, και το μέγεθός της είναι μεταξύ 9-13 φορές τη μάζα του Ήλιου.

Να διευκρινίσω εδώ πριν κλείσω, ότι εμείς οι αστροφυσικοί δεν μπορούμε να παρατηρήσουμε απευθείας τις μαύρες τρύπες, αλλά με τηλεσκόπια που ανιχνεύουν ακτίνες-x, ορατό φως ή άλλες μορφές ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας, μπορούμε να συμπεράνουμε την παρουσία μαύρων οπών και να τις μελετήσουμε, εντοπίζοντας κίνηση/ περιδίνηση υλικού τεράστιων ταχυτήτων γύρω από την περιοχή τους, ή την βαρυτική επίδρασή τους σε άλλα κοντινά σώματα εξετάζοντας π.χ. αν περνούν κοντά ή περιστρέφονται γύρω από μια μαύρη τρύπα.

Η πιθανότητα να συναντήσουμε εμείς έναν ανεπτυγμένο εξωγήινο πολιτισμό μοιάζει μακρινή. Ίσως όμως θα μπορούσε να συμβεί το αντίθετο. Να βρουν εκείνοι εμάς. Ακούω με ενδιαφέρον, τους επιστήμονες, τα τελευταία χρόνια, να έχουν διαφορετικές απόψεις ως προς την αντιμετώπιση που θα είχαμε σε μια τέτοια περίπτωση. Ποια είναι η δική σας άποψη;

Όλοι μας έχουμε αναρωτηθεί για το αν υπάρχει εξωγήινη νοήμων ζωή και αν ναι μπορούμε να την ανακαλύψουμε … ή μπορεί να μας ανακαλύψει αυτή;
Αστρονομικές παρατηρήσεις και μελέτες δείχνουν ότι υπάρχουν δισεκατομμύρια αστέρια και πλανήτες στο γαλαξία μας και μόνο, άρα εικάζεται ότι σε πολλούς από αυτούς θα πρέπει να υπάρχει ζωή και σε μερικούς ίσως και νοήμων ζωή με πολιτισμό και τεχνολογική εξέλιξη. Βέβαια, ακόμα δεν υπήρχε ένδειξη εξωγήινου πολιτισμού κάτι που προβληματίζει τους ειδικούς ”γιατί”.

Εκτιμάται όμως από σχετικούς ερευνητές στο χώρο ότι θα μπορούσαμε να ανακαλύψουμε μέσα σε αυτή τη δεκαετία δύο τουλάχιστον πλανήτες με ίχνη εξωγήινης ζωής και φυσικά κάτι τέτοιο θα είναι μια από τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις της ανθρωπότητας. Από την άλλη, μην ξεχνάμε ότι ο μεγάλος Στίβεν Χόκινγκ είχε δηλώσει ότι «αν οι εξωγήινοι μας επισκεφθούν, το αποτέλεσμα θα είναι παρόμοιο με την ανακάλυψη της Αμερικής από τον Κολόμβο», με ό,τι μπορεί να σημαίνει αυτό. Οι περισσότεροι δηλαδή βλέπουν θετικά την ενδεχόμενη επαφή με έναν εξωγήινο πολιτισμό. Κανείς όμως δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα ότι οι εξωγήινοι με νοημοσύνη και πολιτισμό παρόμοιο ή ακόμα μεγαλύτερο (πολύ πιο πιθανό) από τον δικό μας, θα είναι και απαραίτητα φιλικοί ή συνεργάσιμοι σε πιθανή επικοινωνία μαζί μας.

Και τώρα ας επανέλθουμε στη Γη ή μάλλον στη Σελήνη. Ακούω με ενδιαφέρον το επιχείρημα των αστρολόγων όταν υπερασπίζονται την αστρολογία ότι, αφού οι φάσεις της σελήνης επιδρούν στις θάλασσες του πλανήτη μας, τότε, λογικά, θα επιδρούν και στον άνθρωπο. Θα ήθελα λοιπόν να σας ρωτήσω εάν, όντως, η σελήνη ή οι πλανήτες επηρεάζουν με κάποιον τρόπο τον άνθρωπο.

Ερευνητές (νευρολόγοι και ψυχίατροι) φαίνεται να αποδεικνύουν με ορισμένες μελέτες δημοσιευμένες σε διεθνή έγκριτα περιοδικά ότι η πανσέληνος ίσως σε μικρό βαθμό να ευθύνεται για τα προβλήματα ύπνου και κατ ‘επέκταση κάποιων συναισθηματικών διαταραχών (λόγω κακού ύπνου και επακόλουθης κούρασης). Συγκεκριμένα, Ελβετοί ερευνητές μελέτησαν εθελοντές σε εργαστήριο ενώ κοιμούνταν παρατηρώντας τα πρότυπα του εγκεφάλου τους, τις κινήσεις των ματιών και τις εκκρίσεις των ορμονών. Αναλύσεις έδειξαν ότι κατά την πανσέληνο, οι εθελοντές κοιμόντουσαν κατά 20 λεπτά λιγότερο και η δραστηριότητα του εγκεφάλου τους που σχετιζόταν με βαθύ ύπνο μειωνόταν κατά 30%. Επίσης, χρειάζονταν περίπου 5 λεπτά παραπάνω για να αποκοιμηθούν και έδειχναν μειωμένα επίπεδα μελατονίνης, μιας ορμόνης που είναι γνωστή για τη ρύθμιση του ύπνου. Άλλη μελέτη από Καναδούς ειδικούς, έδειξε επίσης ότι τα μωρά κοιμούνται κατά μέσο όρο 5 λεπτά λιγότερο κατά την διάρκεια της πανσελήνου και είναι πιο ανήσυχα.

Ακόμα δεν είναι σαφές για ποιο λόγο επιδρά η πανσέληνος στον ανθρώπινο ύπνο, αλλά πιστεύεται ότι ίσως είναι κατάλοιπο από ένα παρελθόν στο οποίο η σελήνη συγχρόνιζε τις συμπεριφορές των προγόνων μας για την αναπαραγωγή ή για την προστασία της φυλής. Όσον αφορά στους πλανήτες και την επίδραση τους: Δεν έχει αποδειχθεί επιστημονικά ότι η κίνηση των πλανητών, τα μαγνητικά ή τα βαρυτικά τους κύματα επηρεάζουν τον άνθρωπο στη Γη. Ίσως οι αστρολόγοι μιλούν για κάποιου άλλου είδους άγνωστη επίδραση, η οποία δεν είναι μετρήσιμη επιστημονικά (οπότε τότε κινούμαστε στον μετα-φυσικό χώρο) ή απλά ακολουθούν αρχαίες δοξασίες, πεποιθήσεις και μύθους που δεν έχουν και πάλι βάση απόδειξης.

Και αφού επανήλθαμε στη Γη, ας πάμε και κάτω από αυτή. Έχει γίνει πολύς λόγος για το CERN και την ανακάλυψη του σωματιδίου Χιγκς. Και από ό,τι φαίνεται, το 2011 και 2012 το ανακαλύψαμε, αν δεν κάνω λάθος. Παρ’ όλες τις κινδυνολογίες που εξέφρασαν αρκετοί επιστήμονες ότι θα μπορούσε να φέρει τη συντέλεια του κόσμου, ευτυχώς, αυτό δεν συνέβη. Με ποιο τρόπο μας βοηθά η ανακάλυψη αυτού του σωματιδίου να επεξεργαστούμε καλύτερα το σύμπαν; Υπάρχουν πρακτικές εφαρμογές ή επρόκειτο απλά για ένα πείραμα με σκοπό την εκπλήρωση της επιστημονικής θεωρητικής περιέργειας και κατανόησης;

Το μποζόνιο Higgs ήταν ένα κομμάτι που έλειπε από το παζλ της Φυσικής προσπαθώντας να καταλάβουμε πώς λειτουργεί το σύμπαν. Πριν προχωρήσω, να εξηγήσω εδώ τι είναι το μποζόνιο: Το μποζόνιο είναι σωματίδιο – φορέας. Ένας φορέας που μεταφέρει τις 4 θεμελιώδεις αλληλεπιδράσεις σύμφωνα με τη κβαντική θεωρία πεδίου. Κάθε μία από τις αλληλεπιδράσεις αυτές δηλαδή έχει ένα σωματίδιο – φορέα με το οποίο πραγματοποιείται αυτή η αλληλεπίδραση: Η ισχυρή, η ηλεκτρομαγνητική, η ασθενής και η βαρύτητα. Το σωματίδιο Higgs ανήκει στην ίδια κατηγορία των μποζονίων και πιστεύεται ότι είναι ο φορέας-σωματίδιο που “δίνει” μάζα στα άλλα σωματίδια.

Συγκεκριμένα, οι επιστήμονες έχουν δείξει θεωρητικά ότι ένα κλάσμα του δευτερολέπτου μετά τη Μεγάλη Έκρηξη (Big Bang) ένα αόρατο ενεργειακό πεδίο σχηματίστηκε. To πεδίο Higgs. Καθώς τα σωματίδια πέρασαν μέσα από αυτό το πεδίο, απέκτησαν μάζα, δίνοντάς τους μέγεθος και σχήμα και επιτρέποντάς τα να σχηματίσουν τα άτομα που μας απαρτίζουν και όλα τα άλλα σωματίδια και σώματα στο σύμπαν. Αυτή η θεωρία προτάθηκε το 1964 από τον καθηγητή Higgs και την ομάδα του εξού και η ονομασία του σωματιδίου – πεδίου, ως Higgs. Χωρίς τα πεδίο του Higgs, τα σωματίδια απλά δεν θα είχαν μάζα … και ο κόσμος που ξέρουμε, δεν θα υπήρχε.

Σε πολύ υψηλά επίπεδα ενέργειας, το μποζόνιο Higgs θα μπορούσε να προκαλέσει ξαφνική κατάρρευση του χώρου και του χρόνου όπως επισήμανε πριν χρόνια ο μεγάλος φυσικός Steven Hawking. Το σωματίδιο Higgs (το “σωματίδιο του θεού”, όπως καταχρηστικά θα έλεγα και “πιασάρικα” το αποκαλούν στα ΜΜΕ), δίνει σχήμα και μέγεθος σε όλα όσα υπάρχουν, αλλά θα μπορούσε να προκαλέσει και καταστροφή εάν οι επιστήμονες χρησιμοποιούσαν ακραίες συνθήκες υψηλών ενεργειών. Όμως αυτό δεν είναι δυνατό γιατί στον επιταχυντή CERN στην Ελβετία οι ενέργειες δεν είναι τόσο υψηλές, δηλαδή πάνω από 100 δισ. Giga-electon-volts (GeV). Για να επιτευχθούν τέτοιες ενέργειες, ο επιταχυντής (οπού σωματίδια με τεράστιες ταχύτητες συγκρούονται, και οι επιστήμονες παρατηρούν τα “απομεινάρια” της σύγκρουσης, σε μορφή υποσωματιδίων….) πρέπει να είναι μεγαλύτερος από το μέγεθος της Γης!

Κβαντικοί υπολογιστές, αυτοκίνητα χωρίς οδηγό, τεχνητή νοημοσύνη, ξενοδοχεία στη Σελήνη, αποικίες στον Άρη, αποστολή μηνυμάτων στο μακρινό διάστημα. Φαίνεται ότι, η ανθρωπότητα βρίσκεται στα πρόθυρα ενός νέου εξελικτικού άλματος. Δεν ξέρουμε πόσο σύντομα θα γίνει τι, αλλά, θα ήθελα να σας ρωτήσω, ποια είναι τα δύο εκείνα πράγματα που θα θέλατε να προλάβετε να δείτε στη ζωή σας από τη σκοπιά της επιστήμης σας;

θα ήθελα να προλάβω την διαστημική εποχή και την αποίκηση σε άλλο πλανήτη. Αυτό θα ήταν όνειρο πραγματικά. Θα ήθελα όμως και από την άλλη να προλάβω να δω όλο αυτό το πλαίσιο της εξέλιξης που λέγεται «4η βιομηχανική επανάσταση», και την παρακείμενη ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης που είναι ήδη αλματώδης – και ελπίζω όχι ανεξέλεγκτη – δεδομένου ότι ήδη εμείς οι δημιουργοί του, δεν ξέρουμε επακριβώς πλέον πώς λειτουργούν οι ασύλληπτα γρήγοροι αυτο-οργανωμένοι αλγόριθμοι πολλών Α.Ι. συστημάτων.

Ήδη είμαστε μάρτυρες εξελικτικών αλμάτων, αν όχι θαυμάτων θα έλεγα, όσον αφορά τις τεχνολογικές δυνατότητές μας. Από την άλλη πλευρά όμως, με τα σημερινά κοινωνικό-πολιτικο-οικονομικά δεδομένα που όλοι γνωρίζουμε, δηλαδή την ανισότητα, την ανισοκατανομή πλούτου και πόρων, τους πολέμους, την ασύδοτη σπατάλη ενέργειας, τα συμφέροντα, την αδιαφάνεια και την εκμετάλλευση, το πολύ σημαντικό θέμα της τεχνητής νοημοσύνης και το πώς μπορεί αυτή να εξελιχθεί σε αυτές τις νοσηρές, ας μου επιτραπεί να πω βάσεις, μου δημιουργούν σοβαρές ενστάσεις. Για το αν δηλαδή χρησιμοποιηθεί προς όφελος όλης της κοινωνίας ως σύνολο, και όχι πρωτίστως για το συμφέρον και το όφελος μερικών οι οποίοι θα έχουν πρόσβαση με κάθε άνεση στις ασύλληπτες – και φυσικά ακριβές – νέες αυτές τεχνολογίες, δημιουργώντας έτσι μια κοινωνία δύο τεχνολογικών ταχυτήτων με ένα τεράστιο χάσμα ανισοτήτων.

Photo: Author/Depositphotos